:
:
HS : Toktok strong.
:
:
:
HS : Em ino save long tok ples bilong mipela.
:
:
HS : Yu, three! Jɨbaut igo igo em karim man, karim husait, karim husait igo igo na, nau yu stori gen long bilong namba tu— em nau.
:
HS : Yu ken tok.
:
:
:
:
:
:
:
CH : Ples Yəmunəhim—
CH : Mi kirap long ples Yəmunəhim, em kirap long Yəmunəhim na ikam.
:
:
CH : Em ikam, em ikam, em igo antap kamap istap long Yamonihi.
CH : Namba wan taim em istap long Worikaɲ, orait bihain em igo na istap long Yəmonihi.
CH : Em istap nau planim banana wantaim diwai boruboruk.
CH : Em planim tupela na em ilukim banana ino kamap.
CH : Em ilukim banana ino kamap em ino kamap gut, na em kamautim holim na karim igo, go antap nau planim long Yəmonihi.
:
CH : Em irausim banana long Worikaɲ, em ikarim igo, igo antap planim long Yəmonihi.
CH : Nem bilong banana sərukowiɲ.
CH : Em islip long nait, long moning em ikirap na em ilukim banana wokim lip.
CH : Na em itok olsem, "Disela graun igutpela. Bai mi stap long hia."
CH : Olsem na em istap long Yəmonihi.
CH : Em istap istap igat wanpela man tu long Kotai istap long disela hap, em ino istap long dispela ples Yəmonɨhi, em istap long ples Bobwem.
CH : Bilong ples Wareipim.
CH : Orait em ikam na tupela istap, na em imaritim wanpela meri long ples Boduwitem.
CH : Nem bilong dispela meri Swagien.
:
:
CH : Em maritim Swagien na em istap long Yəmonihi, orait em ikarim ol tumbuna bilong mipela.
:
CH : Tumbuna bilong ol Kotai, Suɔnu [nem bilong man long narapela ples]
CH : Tumbuna bilong ol Kotai, Suɔnu. Nau bilong mipela, em bikpela brata, Yəhələgɨl.
CH : Tupela istap nau, liklik em tingting nogut long meri bilong bikpela bilong em, Yəhələgɨl.
CH : Tupela istap nau, liklik em tingting nogut long meri bilong bikpela bilong em, Yehəlɨgɨl.
CH : Yehəlɨgɨl harim displea toktok na em igo nau wok long sapim ston tamiok.
CH : Ol [em?] istap, ol igo insait slip long haus boi, ol ilaitim faia na olgeta islip.
CH : Orait, nau Suanu em islip, em ipilo long hap diwai na het bilong em igo antap na em slip.
CH : Orait, na em igo autait, em tokim meri bilong em, ol istretim ol samting, ol ikisim olgeta samting bilong ol pinis, na em itokim em olsem, em tok, "Yu stap." Ol ilaitim wanpela hap paia, na meri holim igo.
CH : Em igo daun wetim em, na em igo insait, kisim disela ston tamiok, na em ikatim em.
CH : Em ikatim em.
CH : Em ikam kisim meri bilong em, na tupela iranawe igo pinis.
CH : Ol iranawe ikam, nau ol igo slip wanpela hap, nem bilong em Ɲɨbʉrait.
CH : Ol islip tulait wantaim meri bilong em Swagien, ol ikirap na igo, ol igo na ino kamap istap long Boduit, ol ino igo istap long olpela bik ples Mamok, ol igo istap long Dagububu.
CH : Ples bilong mipela, Dagububu.
CH : Ol istap nau—
CH : Ol istap insait long mambu.
CH : Ol iklinim insait nau ol iwokim ol haus, na istap.
CH : Ol istap istap na ol ilukim nogat. Nogat sampela man ibihainim em. Olsem na na em istap olgeta.
CH : Em istap na em igo daun wokim wanpela gaden.
CH : Em katim wanpela gaden nau ol istap ol iplanim kaikai, planim kaikai pinis nau ol istap kaikai. Nau ol istap, nau ol ilaik kaikai nau wanpela man Kwangən, em ikam antap.
CH : Em ikam antap nau em laik go wanpela ples, nem bilong em Ɲowiya.
:
:
CH : Yəhələgɨr.
:
:
CH : Meliawi istap long Kwangən. Na marsalai ikilim ol, na em wanpela ranawe igo daun, istap long nambis, em istap long nambis na nogat, na em igo kisim pikinini man bilong em, ranawe ikam antap, na ol ilaik go long ples Ɲowiə.
:
:
CH : Bənagim.
CH : Em itokim meri olsem, Pikinini man wantaim ol kandere ol igo wok saksak.
CH : Ol iwok saksak na ol kandere ol ipasim saksak. Na kandere bilong ol, ol ikisim ston na penim raunim long saksak. Disela ston dediamwin. Ol ipenim raunim pinis nau long disela ston nau ol ipasim long en long lip.
CH : Na em ikarim disela ston em iken [kam?] kamap nau wantaim papa bilong em, ol iboilim kumu. Papa bilong em imumuim kumu istap.
CH : Orait papa em ikam autsait na lusim saksak, nau em ilaik brukim. Em putim bun bilong muruk long saksak iron nating.
CH : Bun bilong muruk, em wel nating.
CH : Em ilukim olsem na em kirap
CH : Em kirai wantaim pikinini man bilong em nau ol islip nating [nogat kaikai].
CH : Long moning em ikirap, kisim pikinini man bilong em, karim basket ring nau ol ikam antap.
CH : Ol ikam antap ikam ikam kamap, nau igo insait, istap long ston buribuduk long ples Horonin. Ol igo putim ol samting bilong ol nau ol istap.
CH : Ol ikam sanap lo rot, ol iharim Yəhəlɨgɨl istap sapim plet na nois ikamap.
CH : Na em itokim pikinini man bilong em, em itok, Yu stap wantaim dok na em iputim ol samting istap, em itok, "Yupela istap lo hia. Mi go antap na mi lukim igat man o devel istap."
CH : Na em igo antap.
CH : Isi tasol em igo, igo antap lo Dagububu igo na igo kamap na em isanap lukluk, na em ilukim man wanpela wok long sapim plet.
CH : Em itok, "Mi go kamap long em nau nogut em ikirap na em kilim mi."
CH : Orait. Nau em brukim wanpela han bilong diwai.
CH : Han bilong diwai em brukim na ipairap, nau Yəhəlɨgil iharim, na em ilukluk nambaut, na nogat na em istap, na em brukim wanpela gen, nau em ilukluk nambaut gen igo na em iputim em isanap istap.
CH : Em ilukim em nau em usim han bilong em long mekim sing long en, na em itok "Yu kam."
CH : Nau em igo kamap long en na tupela istap. Na em ilukim em wokim plet, na em ikukim ol yam istap long paia.
CH : Em ikukim yam nau, em igo daun na tupela istap. Em igivim em hap smuk na em iwokim. Na em tokim em, "Yu laik go we?" Em imekim sign long em long han tasol.
CH : Nau em itok, "Mi laik go long Ɲowiya."
CH : "Orait, yu stap."
CH : Em istap nau, Yəhəlɨgil sigirapim yam, na em igivim tupela long em, em ikaikai wanpela, wanpela em putim long arare.
CH : Em isigirapim tupela yam gen. Em ikaikai wanpela, wanpela em iputim long arare gen.
CH : Em ilukim imekim olsem, na em iaskim em, "Yu [wokim wanem kain nau]?"
CH : Na em itok, "Mi tingting long dok bilong mi, em isanap istap daunbilo."
CH : Em iwokim lo hand tasol, em tokim em em itok, "Dok bilong mi istap daunbilo."
CH : Yəhəlɨgil harim olsem, em ikam antap, em tokim em, em itok, "Yu go daun. Yu go daun kisim em na yu kam antap. Yu go daun kisim dok nau yupela ikam antap. San igo daun pinis, tudak nau, nau bai yumi silip long hia."
CH : Na em igo daun, na kisim ol samting bilong em wantaim pikinini man, nau ol ikam antap.
CH : Ol ikam antap istap, nau em isingautim meri bilong em.
CH : [Nau em itok] "Yu painim sampela kaikai, yu holim na yu kam antap. Wanpela man ikam antap na mitela istap."
CH : Em iharim disela tok.
CH : Em ikam antap, na em wokim soup.
CH : Em itok, "Yu wokim sapela kaikai na mitela helpim disela fren."
CH : Nau em iwokim soup, ol ikaikai pinis, ol istap kaikai, em ikukim arapela kaikai bilong gaden istap.
CH : Na ol istap toktok toktok, igo nau ol ikaikai dispela kaikai wantaim pikinini man istap wantaim em nau, Yəhəlɨgil em itok, "Nau bai mitela islip. Tumoro orait yu go. Nau tudak pinis."
CH : Ol istap nau tudak, nau em igo insait wokim bet.
CH : Em ilaitim paia long haus, em wokim bet long en wantaim pikinini man, na em ikisim olgeta seleri (?) long em, na em ilainim insait long haus.
CH : Nau namba wan nait ol islip nating.
CH : Ol islip igo tulait, ol ikam autsait, nau ol istap toktok, igo pinis nau Yəhəlɨgil itokim em, "Nau bai mitela slip gen."
CH : Em itok, "Orait." Olsem nau ol istap na slip. Meri kukim kaikai, ol ikaikai, nau em itokim em, em itok, "Yu go waswas wantaim pikinini man yupela iken (?) igo daun long wara." Nau tupela igo daun waswas.
CH : Ol igo daun, ol iwaswas pinis, nau ol ikam antap, nau Yəhələgɨr igo insait
CH : Em irauwim ol ring bilong em olgeta pinis lo haus, nau em ilainim long haus, lainim gut long floa bilong haus. Nau em ikam autsait, pasim dua na ikam na tupela istap.
CH : Nau ol istap igo igo, nau ol ikam antap, wan meri em ilaik kukim kaikai, ol ikaikai pinis, tudak nau. Ol igo insait nau ol ilaik slip long en taim.
CH : Ol igo insait long slip long en taim, em itokim pikinini bilong em, em itok, "Eih." Em iopen dua lo haus long pikinini. Na em ilaitim paia, em iwinim, na em ilukim haus istap narapela kain, na em itokim pikinini man bilong em, em itok, "Nau yu no ken wokabaut nambaut insait long haus, nau mitela istap stret."
CH : "Yu stap tasol long bet, na yu slip. Man ia ilaik traim mitupela." Em ilainim ol samting bilong em na istap.
CH : Orait, na pikinini man bilong em harim tok, na islip igo tulait, Yəhəlɨgɨl igo insait lukim olgeta ring bilong em istap gut. Na em itok, "Orait, nau tu bai yumi slip. Yu noken igo."
CH : Ol islip nau long moning, Yəhəlɨgil wantaim meri bilong em go lon gaden, nau disela man Kwangən em gen go insait long haus na lainim ol ring bilong em long haus.
:
CH : Em iputim ol ring long plua bilong haus, em igo insait, glassim olgeta haus long antap long haus, nau ol diwai bilong haus insait, na tupela ipasim dua bilong haus nau ol ikam istap autsait.
CH : Ol istap igo igo tudak, ol ikukim kaikai na ol ikaikai pinis, nau Yəhəlɨgil iopim haus na em ilaik go insait long laitim paia.
CH : Nau em ilaitim paia na em ilukim, haus istap narapela kain, em ilukim ol samting na olsem man ia iwinim em long ol samting.
CH : Em ilukim na em itok, "Disela man em iorait. Bai mi holim pasim em istap nau mitupela istap hia."
CH : Ol ilukim igo pinis nau ikam autsait tokim meri bilong em olsem, "Nogat. Dispela man em ikam narakain."
CH : Ol istap slip igo tulait, na em itokim em, em itok, "Brata yu no inap igo, bai mitupela istap long hia. Mi tasol mi stap long hia."
CH : Ol istap igo igo na Swagien karim wanpela pikinini meri. Namba wan pikinin.
CH : Nem bilong disela pikinini meri em ikarim, mi no klia long en.
CH : No, nogat Swagien. Pikinini meri bilong Swagien [ino save].
CH : Nem.
:
CH : Namba wan pikinini meri bilong em.
CH : Tupela istap na ol istap igo. Pikinini meri bikepla na em kamap meri. Ol istap igo wokim gaden, ol iplanim ol samting na ol istap.
CH : Ol istap nau, em itokim Meliawi, em itok, "Pikinini meri bilong mi bai mi givim pikinini man bilong yu."
CH : Ol istap nau igo pinis nau Meliawi igo daun nau lukim ol pik, ol ikaikai pikinini bilong diwai ol ikolim jarubikʷ long Kunicuwaɲ.
CH : Em ilukim ol ikaikai ol piknini bilong diwai jarubik nau em ilukim pinis, nau em ilukim ples iklia, nau em ilukim ples iklia na igutpela na em ikam antap.
CH : Nau em itokim Yəhəlɨgɨl, em itok, "Brata, bai mi go daun katim gaden na planim taro long disela hap long Kunicuwaɲ."
CH : Nau em ikirap go daun.
CH : Em istap katim gaden, planim kaikai, na wokim haus. Nau wokim ol haus win ourəs insait long gaden, na pikinini man wantaim meri bilong em tu ol igo daun na istap long disela hap.
:
:
:
:
:
:
CH : Tumbuna bilong kədaim (nem bilong clan), nem bilong em Sɨlɨnguha.
:
:
:
:
:
CH : [these are all clan names]
:
:
:
:
CH : Orait ol istap nau, man ia igondaun wokim ples daunbilo. Disela man ia iranawe ikam antap long ples Kwangən em ikam antap. Na em igo daun long disela ples na em istap long en lon Kunicuwaɲ.
CH : Olsem na em istap long disela hap. Na Yəhələgɨl istap long Dagububu.
CH : Em istap na ino gat kokonas.
CH : Ino gat ol kainkain kaikai tu.
CH : Orait em istap na wokim disela plet, sapim igo pinis, na em igo daun long wara Kuboina na stretim disela plet.
:
CH : Em igo daun istap stretim plet nau, wanpela bilong Walanduom ia, em ikisim dok ikam nau ronim sigau.
CH : Dok ikam ronim sigau.
CH : Dog ironim sigau igo igo daun long Kuboina, nau Yehələgɨr ikilim.
CH : Nau em ikilim igo putim istap nau Həməri ikam ikamap.
CH : Em ibihainim dog bilong en igo, na em ilukluk igo na em ilukim em na em itok, "Eih. Yu man o devel?"
CH : Em ilukim em nau em iaskim em na em itok, "Mi man."
CH : [Em tok] "Orait yu kam daun."
CH : Na em kamdaun na tupela istap toktok igo pinis na Həməri itokim em, "Fren, sigau – Dok bilong mi kilim sigau. Nau yu ken kisim sigau na dok bilong mi, mi bin (?) bek."
CH : Em itok, "Yu kam daun."
CH : Nau em kam daun.
CH : Em ikam daum kamap lo wara nau tupela istap toktok igo pinis, nau em itokim em, em itok, "Brata mi sot long wanpela samting. Bai yu givim mi sampela kokonas."
CH : "Wantaim sampela taro?"
CH : "Na sampela plaua bilong brus."
CH : "Bai yu kisim ikam long mi nau bai mi planim, mi gat sampela hevi na mi ranawe ikam na istap long insait long mambu."
CH : Na Həməri harim pinis na em igo.
CH : Em igo kamap long ples, tokim ol lain long ples, em igo daun long ol ples Woməgap, igo long Kwagən, na ol irərim ol drai kokonas bilong planim.
CH : Ol irerim ol kokonas oub wantaim ol kaikai nau ol ikisim ikam long en.
CH : Em itok, "Mi bai ikam daun istap long hia. Nau yupela kisim ol samting ikam long mi lo hia."
CH : Na ol ikatim han bilong wanpela plaua.
CH : Nau wanpela holim wanpela hap igo, na narapela iputim arapela hap istap wantaim em.
CH : Na, em irausim wanwan lip bilong disela han bilong plaua ia igo inap long lip bilong plaua ipinis nau em ikirap na igo daun.
CH : Em igo daun na wetim em istap, em ikam kam daun nau givim ol samting long en pinis
CH : Wantaim Swagien.
CH : Ol igo daun istap, ol ikam givim ol samting pinis, so ol itok tengyu long ol pinis, nau em itokim em olsem, "Nau mitela wokim wanpela rot, em olsem Yembon-Hula."
CH : Em tokim em long tok ples bilong en, nau em itok olsem "Nau mitela wokim disela rot nau."
CH : "Sigau, em ipasim disela agreement."
CH : "Yu stap, nau mitela istap long ples, wonem ol toktok yu tokim mipela. Yupela istap long ples. Na bai mipela ikam na lukim yu."
CH : Ol ihelpim em na ol istrongim em na em istap igo na em istap olgeta nau.
CH : Na ol pikinini bilong em igo pikbela na ol igo marit na ol istap igo na kamapim ples Wautogik nau.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
CH : Ol iliklik brata. Mipela bikpela brata.
CH : Tumbuna bilong mipela istap long wanpela hap ples long ol istap long wanpela hap bles na lain bilong Selah long ol istap long wanpela hap ples.
CH : Nau istap nau ol ikamapim Wautogik.
CH : Ol Je— ol nem bilong ol em Jɨbaut, əh, Morɨhia, əh, Bʉsiguh. Əh, tripela man. [tri em itok long jɨbaut, morihia, Busiguh].
CH : Tumbuna bilong ol Jəbaim clan, mi no save long nem bilong ol.
CH : Nongut olgeta idai pinis nau dispela femili pinis. Nogat moa.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
CH : Ol ikamap planti nau ol istap long ples.
CH : Ol istap long ples long bifo, namba wan taim waitman ikamap ia, ol waitman ikamap long hia.
CH : Mipela wantaim Kotai, mipela istap insait long wanpela rollcall buk.
:
:
:
CH : Igo igo, ol ikamap planti, mipela kamap planti, na igat tultul-luluai ol ibilong ol, na mipela bilong mipela.
:
CH : Nau Kotai ol ol yet, nau mipela yet.
:
CH : Yu toktok tok ples bilong yu.
CH : Yu toktok.
CH : Yu laik toktok orait, yu toktok long tok ples bilong yu.
CH : Mipela iranawe.
CH : Taim nogut.
CH : Mipela istap igo na fait ipinis.
CH : Na mipela ikam bek gen.
CH : [narapela nem bilong Hawain.]
CH : Haus bilong mi tasol istap.
CH : Mipela istap nau.
:
CH : Em istap long Woginara
:
CH : Em istap long Woginara ikam, nau em igo daun bungim mipela long Məbəm.
CH : Mipela istap nau.
:
CH : Mipela istap pastaim
CH : Namba tu Wautogik.
CH : Yum istap, war ipinis, yumi kam bek gen yumi stap, war ipinis na istap long But.
CH : Yum istap long But, givim mipela rais olsem skel, helpim mipela.
:
:
CH : Mipela istap igo yumi strong nau, yumi kirapim ol wok.
:
:
:
:
:
:
CH : Orait, bihain nau kaunsel em ol ikamap.
CH : Mathias ia, ai nongut— em ikaunsel. Yumi kamap istap.
CH : Em ikamap kaunsel nau, em ibumim olgeta nau ol igo istap long Hɨrainbo.
:
:
:
AW : Yu toktok strong.
AW : Em toktok, em toktok
:
AW : Em ikatim em.
:
:
:
AW : Nem bilong man
AW : No, em go antap long hap ia
:
:
:
:
:
AW : Man bilong Bənagipɨmin. Orait. Em idai nau, na tupela tasol wantaim— em wantaim pikinini istap. Na bihain wanpela de nau, ol kandere bilong em tok
:
AW : Papa imumuim kumu. Kumu istap.
AW : Bun bilong muruk, em wel nating.
AW : Ol ikirai.
AW : Rausim ol ring bilong em.
AW : Em ilaik traim em gen.
AW : [Meliawi em man Kwangən]]
:
:
AW : Nau ol igo istap long disela hap ol ikolim Həboirɨh.
:
:
:
AW : Igo putim istap.
AW : [nem bilong man]
AW : Em wantaim meri bilong em Swagien.
:
:
:
:
:
AW : Jebaim nogat, olgeta idai pinis.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
AW : Mipela istap nau Siapan ikam.
AW : Ol siapan ikam na mipela iranawe.
AW : Kotai tu iranawe igo na ol igo igo insait long Australia.
AW : Oke, mipela iranawe igo bek gen long hap bilong Yangoru.
AW : Bikpela brata ihatwok bilong mipela
AW : Bikpela brata hatwok long mipela igo na mipela kamap long Yangoru.
AW : Nau mipela istap
AW : Fait ipinis.
AW : Na mipela ikam bek gen.
AW : Bikpela brata kisim ikam bek.
AW : Mipela ikam istap long bikpela wara Hawain.
AW : Mipela istap long wara na bikpela brata wantaim ol yangpela ol man ol igo antap long Litali.
AW : Ol igo antap long Wautogik na Litali, ol ilukim olgeta haus, ol Siapan ibagarpim.
AW : Oke, ples nogat haus nau.
AW : Ol ibrukim disela ol haus, nau ol iwokim ol haus win.
AW : Ol iwokim ol haus bus long Litali, pinis nau ol igo daun, na kisim ol na ikam antap.
AW : Nau ol iwokim bikpela kaikai.
AW : Ol iwokim bikpela kaikai, ol isinging nau ol ikirai long moning, ol ibuning mipela ol pikinini meri nau mipela kam antap long Litali.
AW : Mipela ikam antap istap long Litali,
AW : Wanpela man [bilong ol] – wanpela papa bilong ol
AW : Long Woginara, em ikam
:
AW : Em itokim mipela olsem "Pait ipinis. Nogat pait moa. Nau em igutpela taim nau na yupela bai igo istap long gutpela taim."
AW : Pait ipinis, nai bai igat skul, so bai yupela istap long gutpela taim. Nogat pait moa.
AW : Olsem mipela istap long Litali.
AW : Mipela istap igo na Sɨmogɨn statim skul.
AW : Em statim skul nau—
:
:
AW : Em statim skul long Urip.
AW : Mipela istap nau
AW : Ol ipainim hat
AW : Ol ipainim hat long kisim ol pikinini go kam long skul.
AW : Olsem na, ol ikirap igo antap na istap long Hɨrainbo.
AW : Ol istap nau em isi long ol pikinini long go long skul na kam bek
AW : Mipela istap long Hɨrainbo na istap olgeta, nau mipela istap.
:
:
:
AW : Orait Mandia yu tok.
:
:
:
:
:
:
:
:
LD : Nem bilong mi.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
LD : Tok ples.
:
:
:
:
:
LD : Tok ples ia, yu mekim tok ples bilong yu.
:
:
:
LD : Mas taim nogut.
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
: